Theo thông tin, đoàn đại biểu Iran và Mỹ sẽ tái khởi động đàm phán về vấn đề hạt nhân vào thứ Sáu tại Roma. Cuộc đấu tranh địa chính trị kéo dài hơn hai thập kỷ này đang bước vào một giai đoạn quan trọng. Mặc dù cả hai bên đều bày tỏ mong muốn giải quyết tranh chấp qua con đường ngoại giao, nhưng Iran vẫn kiên quyết giữ quyền làm giàu urani, điều này đối lập hoàn toàn với yêu cầu “không làm giàu” của Mỹ, khiến triển vọng đàm phán trở nên đầy bất định.
Đại diện chính của Iran, Bộ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi, đã vạch ra giới hạn trước cuộc hội đàm thông qua mạng xã hội: “Không vũ khí hạt nhân = có thể đạt được thỏa thuận, không làm giàu urani = đàm phán vô nghĩa.” Điều này trực tiếp phản ứng với điều kiện mà Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đưa ra vào thứ Ba – Mỹ có thể chấp nhận Iran sở hữu năng lượng hạt nhân dân sự, nhưng phải hoàn toàn từ bỏ hoạt động làm giàu urani.
Những khác biệt chính tập trung vào ba lĩnh vực: Iran từ chối chuyển toàn bộ kho urani giàu sang nước ngoài, từ chối đàm phán về chương trình tên lửa đạn đạo, đồng thời yêu cầu phía Mỹ cung cấp bảo đảm thể chế “sẽ không tái vi phạm đơn phương”. Để đổi lại, Iran tuyên bố có thể chấp nhận hạn chế một phần việc làm giàu urani, nhưng vẫn bảo lưu điều kiện cần phải dỡ bỏ trừng phạt kinh tế.
Mặc dù phía Iran nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán có “tính chất gián tiếp”, nhưng Mỹ đã tiết lộ rằng trong năm vòng đàm phán, bao gồm cuộc hội đàm tại Oman vào ngày 11 tháng Năm, đã áp dụng mô hình “gián tiếp và trực tiếp song song”. Sự cân bằng tinh tế này phản ánh những tính toán chính trị của cả hai bên: Iran cần duy trì không gian ngoại giao qua các bên thứ ba như Oman, đồng thời cũng không thể hoàn toàn từ chối việc tiếp xúc thực chất với đặc phái viên Mỹ Steve Vitorykov.
Kể từ khi tái khởi động chính sách “gây áp lực tối đa” đối với Iran vào tháng Hai năm 2025, chính quyền Trump đã thực hiện nhiều vòng trừng phạt, cố gắng tái tạo hiệu quả của áp lực sau khi rút lui đơn phương khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran vào năm 2018. Tuy nhiên, lần này Iran phản kháng mang tính quyết liệt hơn, với độ giàu urani đã vượt qua giới hạn của thỏa thuận năm 2015 nhiều lần, làm dấy lên mối lo ngại mạnh mẽ từ phía Israel. Các thông tin trước đó về kế hoạch không kích của quân đội Israel càng làm tình hình khu vực thêm phức tạp.
Chi phí của việc đàm phán đổ vỡ vẫn đang tiếp tục gia tăng. Thủ tướng Israel Netanyahu đã nhấn mạnh sau cuộc điện đàm với Trump vào thứ Năm: “Cần phải hoàn toàn tước bỏ khả năng làm giàu urani của Iran, nếu không Israel sẽ giữ quyền tự vệ.” Bộ trưởng Ngoại giao Iran Araghchi cảnh báo rằng nếu quân đội Israel tấn công các cơ sở hạt nhân, “Mỹ sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý”. Tình hình đe dọa lẫn nhau này tạo ra một thế đối kháng nguy hiểm với các cuộc đàm phán ngoại giao.
Ba nguồn tin từ Iran cho biết, lãnh đạo tôn giáo vẫn chưa xây dựng được “Kế hoạch B”, điều này làm nổi bật tâm lý đàm phán tuyệt vọng của họ. Đối với Mỹ, vừa phải đối phó với những hành động đơn phương có thể xảy ra từ Israel, vừa phải phòng ngừa sự biến đổi chất lượng trong quá trình hạt nhân của Iran, khoảng thời gian cho một giải pháp ngoại giao đang ngày càng thu hẹp. Trump đã bóng gió rằng nếu đàm phán thất bại có thể sẽ thực hiện các hành động quân sự, điều này đã gây ra lo ngại trên thị trường quốc tế về giá dầu tăng mạnh và xung đột khu vực.
Khi các cuộc hội đàm tại Roma bắt đầu, cuộc đấu tranh có ảnh hưởng đến cấu trúc địa chính trị của Trung Đông này bước vào giai đoạn nước rút cuối cùng. Liệu có thể tìm thấy sự giao thoa trong các vấn đề cốt lõi như hạn chế làm giàu urani, nhịp độ dỡ bỏ trừng phạt, kiểm soát chương trình tên lửa hay không, sẽ quyết định kết cục của cuộc đấu tranh hạt nhân kéo dài qua ba chính quyền Mỹ này là tiến tới xung đột quân sự hay trở lại khuôn khổ thỏa thuận.